ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΚΤΙΡΙΑ

Η προστασία των μνημείων και των διατηρητέων κτιρίων προβλέπεται από το Σύνταγμα (άρθρο 24 παράγραφος 6), το οποίο αφήνει στο νομοθέτη την ευχέρεια να καθορίσει τους περιορισμούς της ιδιοκτησίας, αλλά και τον τρόπο και το είδος της αποζημίωσης των ιδιοκτητών. 

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΤΙΡΙΑ & ΣΥΝΟΛΑ

Στην έννοια της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς περιλαμβάνονται παραδοσιακά κτίρια, οικιστικά σύνολα, παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικά κέντρα πόλεων και γενικότερα τα στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος με ιδιαίτερη ιστορική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική, λαογραφική, κοινωνική και αισθητική φυσιογνωμία και αξία.

Η αρχιτεκτονική κληρονομιά αποτελεί μια αναντικατάστατη έκφραση πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανεκτίμητη μαρτυρία του παρελθόντος μας . Στην έννοια της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς περιλαμβάνονται παραδοσιακά κτίρια, οικιστικά σύνολα, παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικά κέντρα πόλεων και γενικότερα τα στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος με ιδιαίτερη ιστορική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική, λαογραφική, κοινωνική και αισθητική φυσιογνωμία και αξία. Η προστασία και ανάδειξη  της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς   αποτελεί  υποχρέωση της Ελληνικής πολιτείας, αφ’ ενός στα πλαίσια της  επιταγής του άρθρου 24 (παράγραφος 6) του Συντάγματος και αφ’ έτερου ως απόρροια διεθνών υποχρεώσεων  της χώρας τις  οποίες έχει κυρώσει  νομοθετικά το Ελληνικό κράτος (όπως πχ η Σύμβαση της Γρανάδας). Η συστηματική ενασχόληση του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ) με θέματα προστασίας της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς ανάγεται   στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 . Η συνεισφορά του ΥΠΕΚΑ στο ζήτημα της προστασίας και διαχείρισης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς συνίσταται  στην εξειδικευμένη νομοθετική κάλυψη του αντικειμένου, τόσο σε πολεοδομικό επίπεδο όσο και σε κτιριακό όπως στους παραδοσιακούς οικισμούς, στα ιστορικά κέντρα πόλεων, στα διατηρητέα κτίρια, καθώς και στην αποκατάσταση των ελευθέρων χώρων των παραδοσιακών οικισμών των ιστορικών κέντρων πόλεων και των περιοχών ιδιαιτέρου πολεοδομικού ενδιαφέροντος.   Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών & Διατηρητέων Κτιρίων Το αρχείο περιλαμβάνει τους Παραδοσιακούς Οικισμούς και τα Διατηρητέα Κτίρια που αξιολογήθηκαν από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου και προστατεύονται με Προεδρικά Διατάγματα ή Αποφάσεις Υπουργού Π.Ε.Κ.Α. (και παλαιότερα Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε, Υ.Χ.Ο.Π, Υ.Δ.Ε.). Μέσω του Αρχείου το κοινό έχει πρόσβαση σε βασικά στοιχεία που σχετίζονται με το προστατευόμενο αντικείμενο (ΦΕΚ χαρακτηρισμού, περιγραφή κ.α.) Αρμοδιότητες Αρμόδιοι φορείς για τον χαρακτηρισμό κτιρίων ως διατηρητέων ή οικισμών ως παραδοσιακών αποτελούν: Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής έχει χωρική αρμοδιότητα σε όλη την Επικράτεια πλην των περιφερειών Μακεδονίας – Θράκης και Βορείου – Νοτίου Αιγαίου όπου η σχετική αρμοδιότητα έχει εκχωρηθεί στους φορείς (α) και (β) όπως φαίνεται στη συνέχεια. Αρμόδια υπηρεσία: Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού Τμήμα Παραδοσιακών Οικισμών Αμαλιάδος 17 115 23 Αθήνα Τηλ.: 213 1515 248 και 213 1515 244 (α) Για τις Περιφέρειες Μακεδονίας - Θράκης τη χωρική αρμοδιότητα έχει το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης / Γενική Γραμματεία Μακεδονίας – Θράκης Αρμόδια υπηρεσία: Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Υποδομών Διοικητήριο Θεσσαλονίκη Τηλ.:2310 379330 - 1 (β) Για τις Περιφέρειες Β. Αιγαίου - Ν. Αιγαίου την χωρική αρμοδιότητα έχει το Υπουργείο Υποδομών & Δικτύων / Γενική Γραμματεία Αιγαίου & Νησιωτικής Πολιτικής Αρμόδια υπηρεσία: Διεύθυνση Περιβάλλοντος Μικράς Ασίας 2 Μυτιλήνη Τηλ.: 22510 38370 -2 και 22510 38380 - 4   Το Υπουργείο Πολιτισμού & Τουρισμού έχει επίσης την αρμοδιότητα χαρακτηρισμού κτιρίων ως διατηρητέων και ειδικότερα ως «νεωτέρων μνημείων» βάσει του Αρχαιολογικού Νόμου 3028/2002 σε όλη την Επικράτεια. Σχετικές πληροφορίες δίδονται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού / Διεύθυνση Νεώτερης & Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς και τις αρμόδιες κατά τόπους Εφορείες Νεωτέρων Μνημείων.   Κριτήρια και Διαδικασία Χαρακτηρισμού Κτιρίων ως Διατηρητέων Κριτήρια για τον χαρακτηρισμό κτιρίου ως διατηρητέου αποτελούν:    1. Αξιόλογα μορφολογικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία τα οποία προσδίδουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία στο κτίριο, το οποίο μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς και ιστορικότητας για την περιοχή στην οποία βρίσκεται.    2. Λόγω θέσης. Το κτίριο μπορεί να αποτελεί ενιαίο σύνολο με άλλα πλέον αξιόλογα κτίρια και να είναι απαραίτητη η διατήρησή του λόγω κλίμακας ή ολοκλήρωσης ενός συνόλου π.χ. ενός μετώπου δρόμου (κτίριο "συνοδείας"). Διαδικασία για τον χαρακτηρισμό ενός κτιρίου ως διατηρητέου: Η διαδικασία για τον χαρακτηρισμό κτιρίου ως διατηρητέου προωθείται ύστερα από:    1. Αίτηση από ιδιώτη – ιδιοκτήτη    2. Μελέτες της Υπηρεσίας – Προτάσεις Φορέων    3. Διαβίβαση από την οικεία πολεοδομική υπηρεσία φακέλου με αίτημα κατεδάφισης κτιρίου.    4. Δημοσιεύματα (Εφημερίδων ή περιοδικών). Στάδια της διαδικασίας για τον χαρακτηρισμό κτιρίου ως διατηρητέου:    1. Εξέταση χαρακτηριστικών του κτιρίου ή του συνόλου.     Ενδεικτικά στοιχεία που μπορεί να περιλαμβάνει ο υποβαλλόμενος φάκελος είναι:       α. Τοπογραφικό διάγραμμα θεωρημένο από την αρμόδια Πολεοδομική Υπηρεσία.       β. Στοιχεία ιδιοκτησίας.       γ. Φωτογραφική τεκμηρίωση.       δ. Τεχνική έκθεση – Ιστορικό κτιρίου.    2. Αιτιολογική έκθεση    Για τον χαρακτηρισμό του κτιρίου συντάσσεται αιτιολογική έκθεση, η οποία  κοινοποιείται στον ενδιαφερόμενο και στον οικείο Δήμο για την τήρηση της νόμιμης διαδικασίας. Στην αιτιολογική έκθεση αναφέρονται ενδεικτικά και όχι περιοριστικά τα εξής:       α. Η διαδικασία εισαγωγής του θέματος στην Υπηρεσία.       β. Περιγραφή του κτιρίου       γ. Στοιχεία που συνηγορούν στον χαρακτηρισμό του κτιρίου ως διατηρητέου.       δ. Συνοπτικά τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη.    3. Σύνταξη Υπουργικής Απόφασης Ένα (1) μήνα μετά την κοινοποίηση της αιτιολογικής έκθεσης στον ενδιαφερόμενο προωθείται σχέδιο Υπουργικής Απόφασης το οποίο υπογράφεται από τον αρμόδιο Υπουργό.        Ο αρμόδιος Υπουργός έχει επίσης την δυνατότητα να χαρακτηρίσει ως διατηρητέα την χρήση ακινήτου με ή χωρίς κτίσματα (π.χ. υπαίθριος κινηματογράφος). Μέτρα και Κίνητρα για την Προστασία της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς 1. Που αφορούν ιδιοκτήτες: Α) Για επισκευή – αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων καθώς και παραδοσιακών κτιρίων που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς ή τμήματα αυτών και προορίζονται για κατοικία, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 1656/10.10.95 ΚΥΑ όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα με την υπ’ αριθμ. 23886/31.5.2007 ΚΥΑ (ΦΕΚ 964 Β΄/2007), επιδοτείται κατά 50% το επιτόκιο δανεισμού για δάνεια μέχρι του ποσού των 100.000 €. Η ανωτέρω επιδότηση δίδεται σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 515 /17.6.85 Πράξη Δκτου Τ.τ.Ε. όπως ισχύει σήμερα και εφαρμόζεται στο σύνολο της Επικράτειας. (Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι να απευθύνονται στα Τραπεζικά Ιδρύματα) Β) Ειδικοί συντελεστές για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των διατηρητέων ακινήτων που μεταβιβάζονται, σύμφωνα με την Απόφαση Υπουργού Οικονομικών σύμφωνα με το ν.2961/2001 & το άρθρο. 41 του ν.1249/1982. (Για περισσότερες πληροφορίες αρμόδιες είναι οι κατά τόπους ΔΟΥ) Γ) Δυνατότητα υπαγωγής στις περιπτώσεις του Αναπτυξιακού Νόμου για τα κτίρια που χαρακτηρίζονται διατηρητέα ή παραδοσιακά κτίρια που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς, και διασκευάζονται σε ξενώνες ή ξενοδοχειακές επιχειρήσεις ή εργαστήρια παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων ή χειροτεχνημάτων, με την έγκριση του ΥΠΕΚΑ ή του ΥΠΠΟΤ  καθώς και του ΕΟΤ ή του ΕΟΜΜΕΧ αντίστοιχα Ν.1892 (ΦΕΚ 101/Α/31-07-90) & Ν. 2601/1998 όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 2941/2001 & με τον Αναπτυξιακό Ν. 3299/2004. (Για περισσότερες πληροφορίες αρμόδιες είναι οι Υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών Ανάπτυξης & Ναυτιλίας και ο ΕΟΤ) Δ) Στεγαστική συνδρομή σχετικά με πιστωτικές διευκολύνσεις στις περιπτώσεις διατηρητέων κτιρίων που έχουν πληγεί από σεισμούς σύμφωνα με την τροποποίηση και συμπλήρωση της Τριμερούς Υπουργικής Απόφασης 153/Α325/02 (ΦΕΚ 27/Β/16-01-02). (Για περισσότερες πληροφορίες αρμόδιες είναι οι Υπηρεσίες Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων)       Ε) Δυνατότητα έκδοσης τίτλου μεταφοράς του υπολειπόμενου συντελεστή δόμησης από το ακίνητο στο οποίο βρίσκεται διατηρητέο κτίριο σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.3044 (ΦΕΚ 197/Α/ 27-08-2002). (Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι να απευθύνονται στην αρμόδια Υπηρεσία Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής: Διεύθυνση Οικοδομικών & Κτιριοδομικών Κανονισμών) ΣΤ) Καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης και χρήσης (Ειδική Ρύθμιση) σε διατηρητέα κτίρια υπό την προϋπόθεση ότι δεν παραβλάπτεται το διατηρητέο κτίριο (Βλ. Ν. 2831/00, άρθρο 3 - ΦΕΚ 140/Α/13.6.2000). Πέραν των ανωτέρω, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στις κατά τόπους Περιφέρειες & Δημοτικές Αρχές ή & τις Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού & Τουρισμού (για τις περιπτώσεις νεωτέρων μνημείων) για τυχόν τοπικά προγράμματα που αφορούν σε διατηρητέα κτίρια.            2. Που αφορούν φορείς: Α) Χρηματοδότηση Έργων Αναβάθμισης αστικού περιβάλλοντος (ΚΥΑ 27124/07 ΦΕΚ 1358Β/1.8.07 ) Β) Χρηματοδότηση από Ευρωπαϊκά Προγράμματα αναπλάσεων, εργασιών αποκατάστασης διατηρητέων – παραδοσιακών κτιρίων και διαμόρφωσης ελευθέρων χώρων σε υποβαθμισμένες περιοχές (Ν 2508/1997).

 Δυστυχώς όμως στην πράξη, ουδεμία κρατική βοήθεια υφίσταται για τους ιδιοκτήτες των διατηρητέων κτιρίων, όπως προκύπτει και από το παρατιθέμενο δελτίο Τύπου του Συνήγορου του Πολίτη...

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΗΡΥΞΗΣ

Α. ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ: Η κήρυξη των διατηρητέων γίνεται σύμφωνα με το άρθρο 4 του ν. 1577/1985, όπως ισχύει σήμερα και μπορεί να αφορά:

1. οικισμούς ή τμήματα πόλεων ή ζώνες ιδιαιτέρου κάλλους, φυσικούς σχηματισμούς, ζώνες προστασίας παραδοσιακών συνόλων και περιοχές που έχουν ανάγκη από ιδιαίτερη προστασία και γίνεται με Π.Δ/γμα που εκδίδεται με πρόταση του ΥΠΕΧΩΔΕ.

2. κτίρια, τμήματα κτιρίων, συγκροτήματα κτιρίων, μεμονωμένα στοιχεία (π.χ. αυλές, κήποι, πόρτες, πηγάδια, κρήνες λιθόστρωτα, δένδρα κ.λ.π.) με απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ

3. ειδικούς όρους και περιορισμούς δόμησης ή χρήσης σε όμορα ακίνητα διατηρητέων με απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ. Για τα νησιά του Αιγαίου αρμόδιος είναι ο Υπουργός Αιγαίου.

Η κήρυξη του διατηρητέου γίνεται με αίτηση του ιδιοκτήτη ή οίκοθεν από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Προ της κηρύξεως συντάσσεται αιτιολογική έκθεση από το Τμήμα Παραδοσιακών Οικισμών, η οποία αποστέλλεται στο Δήμο για να την αναρτήσει στο Δημοτικό κατάστημα και να τη δημοσιεύσει στον τοπικό τύπο. Από τη δημοσίευση ο ενδιαφερόμενος έχει προθεσμία 20 ημερών να υποβάλει τις αντιρρήσειςτου. Αν ο Δήμος παραλείψει να αναρτήσει και να δημοσιεύσει την αιτιολογική έκθεση η διαδικασία συνεχίζεται νόμιμα μετά παρέλευση ενός μηνός. Αν η αιτιολογική έκθεση αποσταλεί στον ενδιαφερόμενο, μπορεί να προβάλλει αντιρρήσεις σε προθεσμία ενός μηνός. Εν συνεχεία υπογράφεται απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ και δημοσιεύεται στο ΦΕΚ.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Από την έναρξη της διαδικασίας χαρακτηρισμού διατηρητέου δεν επιτρέπεται η εκτέλεση οικοδομικών εργασιών. Οποιαδήποτε αλλαγή, αλλοίωση ή καταστροφή του διατηρητέου ακόμη και αν οφείλεται σε σεισμό, πυρκαϊά, πλημμύρα ή κατεδάφιση δημιουργεί την υποχρέωση στον ιδιοκτήτη να το επανακατασκευάσει στην αρχική του μορφή!

Β. ΜΝΗΜΕΙΑ: Η κήρυξη των μνημείων γίνεται από τον Υπουργό Πολιτισμού σύμφωνα με το άρθρο 6 του ν. 3028/2002 και αφορά πολιτιστικά αγαθά μεταγενέστερα του 1830 που έχουν ιδιαίτερη πολεοδομική, κοινωνική, εθνολογική, λαογραφική, τεχνική, βιομηχανική ή εν γένει ιστορική, καλλιτεχνική ή επιστημονική σημασία. Η διατύπωση είναι ευρύτατη και μπορεί να αφορά όχι μόνον κτίρια, αλλά και οικόπεδα και οποιαδήποτε ανθρώπινη ή φυσική κατασκευή.

Η κήρυξη του μνημείου γίνεται με εισήγηση του Τμήματος Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία κοινοποιείται στον ιδιοκτήτη. Αν δεν είναι δυνατόν να βρεθεί ο ιδιοκτήτης η εισήγηση δημοσιεύεται σε μία ημερήσια ή εβδομαδιαία εφημερίδα της πρωτεύουσας του νομού και τοιχοκολλάται στο ακίνητο. Ο ιδιοκτήτης έχει προθεσμία δύο μηνών να προβάλλει τις αντιρρήσεις του από την κοινοποίηση ή την τοιχοκόλληση. Ακολούθως η εισήγηση περνά από το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων και υπογράφεται απόφαση από τον Υπουργό Πολιτισμού, που δημοσιεύεται στο ΦΕΚ.
Η ΠΟΜΙΔΑ συμφωνεί στην ανάγκη διατήρησης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, πλην όμως αυτό δεν μπορεί να γίνεται αποκλειστικά εις βάρος των ιδιοκτητών τους!

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΟΙ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΤΟΥΣ

1. Ο ιδιοκτήτης του διατηρητέου κτιρίου φέρει όλες τις νόμιμες υποχρεώσεις της ιδιοκτησίας του ακινήτου του (πληρωμή όλων των φόρων, εισφορών και τελών για την έκδοση άδειας οικοδομής, καταβολή τέλους καταλήψεως πεζοδρομίου στο Δήμο, Ι.Κ.Α. κ.λ.π.).

2. Η μελέτη της επισκευής πρέπει να εγκριθεί από πολυμελείς επιτροπές του Υπουργείου Πολιτισμού ή του ΥΠΕΧΩΔΕ ή άλλων αρμοδίων Υπουργείων (Αιγαίου, Μακεδονίας - Θράκης), οι οποίες μπορούν να απορρίψουν μέρος ή και το σύνολο ή να επιβάλλουν οποιαδήποτε άλλη ρύθμιση. Για το λόγο αυτό είναι σκόπιμο η μελέτη να γίνεται σε συνεργασία με τον εισηγητή της μελέτης στην επιτροπή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι σίγουρη η έγκρισή της.

3. Ό,τι αλλαγές προκύψουν κατά τη διάρκεια της επισκευής είναι σκόπιμο να υποβληθούν στην αρμόδια υπηρεσία για έγκριση.

4. Σε όλα τα συμφωνητικά που θα υπογραφούν με τα συνεργεία να αναγράφεται ότι το κτίριο είναι διατηρητέο.

5. Πολλά από τα συνεργεία που θα χρησιμοποιηθούν πρέπει να είναι εξειδικευμένα και κοστίζουν σημαντικά ακριβότερα.

6. Η δαπάνη του Ι.Κ.Α. θα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή μιας συνηθισμένης κατασκευής.

7. Όσοι διακόψουν την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και πάρουν εργοταξιακό ρεύμα, για να ηλεκτροδοτηθεί το κτίριό τους μετά την επισκευή, θα χρειαστούν βεβαίωση από τη Δ.Ο.Υ. που φορολογούνται, η οποία συνήθως ζητά τιμολόγια ανά εργασία όπως στις καινούργιες κατασκευές, δικαιολόγηση της δαπάνης επισκευής από τα εισοδήματα του ιδιοκτήτη (πόθεν έσχες) και διάφορα άλλα! Για το λόγο αυτό συνιστάται να μη διακόπτεται η παλαιά παροχή ηλεκτρικού ρεύματος.

8. Αν προβλέπεται ότι η δαπάνη αποκατάστασης του διατηρητέου θα υπερβεί τα εύλογα όρια, να τηρηθεί αναλυτικό ημερολόγιο εργασιών και πλήρης σειρά παραστατικών, ώστε ενδεχομένως να μπορεί να ασκηθεί αγωγή κατά του Δημοσίου για το υπερβάλλον κόστος.