David Marsh*
Η χρυσή εποχή της Α. Μέρκελ τελειώνει και η ρόδινη εικόνα για τη
Γερμανία ανατρέπεται. Ήρθε η ώρα για τις δύσκολες αποφάσεις. Βασική
εστία κινδύνου η Ελλάδα και η ανάγκη για νέο κούρεμα. Η κατακερματισμένη
ανάπτυξη στην Ε.Ε. και οι εξελίξεις σε Πορτογαλία, Ιρλανδία.
Η χρυσή εποχή της Α. Μέρκελ τελειώνει και η ρόδινη εικόνα για τη
Γερμανία ανατρέπεται. Ήρθε η ώρα για τις δύσκολες αποφάσεις. Βασική
εστία κινδύνου η Ελλάδα και η ανάγκη για νέο κούρεμα. Η κατακερματισμένη
ανάπτυξη στην Ε.Ε. και οι εξελίξεις σε Πορτογαλία, Ιρλανδία.
Η καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ βρίσκεται στο απόγειο της ισχύος της.
Η νίκη της όμως -εις βάρος της κατάρρευσης των κυβερνητικών της
συμμάχων την τελευταία τετραετία- είναι γλυκόπικρη. Όποιο κι αν είναι το
σχήμα της νέας κυβέρνησης στο Βερολίνο, η κατάσταση για την ίδια
ενδέχεται να γίνει πιο περίπλοκη, με τους Σοσιαλδημοκράτες πιθανότατα να
διευρύνουν την πλειοψηφία τους στην άνω βουλή της χώρας, την Bundesrat.
Τους επόμενους μήνες, η ρόδινη εικόνα που έχουμε τώρα για τη γερμανική οικονομία, με χαμηλό πληθωρισμό, μικρή ανεργία, χαμηλά επιτόκια και λογικό ρυθμό ανάπτυξης, ενδέχεται να μετατραπεί σε λιγότερο ευνοϊκό περιβάλλον. Η τρέχουσα συγκυρία σηματοδοτεί τη χρυσή εποχή της Α. Μέρκελ. Από τώρα και στο εξής όμως, όλα θα γίνουν πιο δύσκολα.
Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι η επικίνδυνη κατάσταση των υπερχρεωμένων κρατών της περιφέρειας και κυρίως της Ελλάδας. Τα μη βιώσιμα επίπεδα χρέους δεν θα αντιμετωπιστούν σημαντικά από την ανομοιόμορφη οικονομική ανάκαμψη που καταγράφεται τώρα στην Ευρώπη. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επιβεβαίωσε ότι η Αθήνα θα χρειαστεί νέα ελάφρυνση χρέους τον επόμενο χρόνο. Αν και υποστήριξε ότι αυτό δεν περιλαμβάνει επίσημη διαγραφή χρέους, θα χρειαστεί να αποφασιστούν ενέργειες για την παράταση των πληρωμών και τη μείωση των επιτοκίων στον υπάρχοντα δανεισμό, όπως επίσης και νέα δάνεια.
Ευρωπαίοι πολιτικοί υποσχέθηκαν ότι θα γίνουν τέτοια βήματα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο πλαίσιο των τυπικών παρατεταμένων διαπραγματεύσεων με τη γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Υπό την πίεση που ασκούν οι αναδυόμενες αγορές, οι οποίες διαμαρτύρονται ότι η Ευρώπη επωφελείται υπερβολικά από τη γενναιοδωρία του ΔΝΤ, η Κρ. Λαγκάρντ είναι πιο εκτεθειμένη για το συγκεκριμένο ζήτημα από ό,τι εκτιμούν αρκετοί.
Υπάρχουν ακόμη και υπαινιγμοί ότι αυτό θα μπορούσε να είναι και λόγος παραίτησης για την ίδια.
Τα δύο τρίτα του κρατικού χρέους των 300 δισ. ευρώ της Ελλάδας ανήκουν πλέον σε θεσμικούς επενδυτές του εξωτερικού, εκ των οποίων ο ευρωπαϊκός μηχανισμός διάσωσης, όπως επίσης και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Κατά συνέπεια, η πιθανή αναδιάρθρωση χρέους θα αφορά για πρώτη φορά ζημίες στα χρήματα των φορολογούμενων πολιτών, άμεσα και έμμεσα (μέσω της ανάγκης να καλυφθούν οι ζημίες που θα υποστούν οι κεντρικές τράπεζες).
Αυτή θα είναι μία εξέλιξη πολύ δυσάρεστη για την κοινή γνώμη στη Γερμανία, την οποία η Α. Μέρκελ προσπάθησε πάση θυσία να υποτιμήσει. Οι άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας που έχουν προσφύγει στον μηχανισμό στήριξης, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα χρειαστούν νέα βοήθεια τον επόμενο χρόνο και μπορεί να ζητήσουν επίσης ελάφρυνση των δανειακών τους υποχρεώσεων.
Η εικόνα κατακερματισμένης ανάπτυξης στην Ευρώπη θα εντείνει τις πιέσεις στη Γερμανία να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο. Δεδομένου ότι έχει διαφοροποιημένο εμπόριο από το οποίο έχει ευνοηθεί πολύ περισσότερο, συγκριτικά με τα άλλα μέλη της ευρωζώνης, η Γερμανία πηγαίνει σχετικά καλά, ενώ οι χώρες της περιφέρειας -των οποίων η εγχώρια ζήτηση από το 2010 συρρικνώνεται ώστε να μειωθούν οι οικονομικές ανισορροπίες- αναδύονται πολύ διστακτικά.
Το μάθημα των τελευταίων δεκαετιών από τα οικονομικά προβλήματα της Ευρώπης είναι πως δεν προκύπτουν σε καιρούς γενικής οικονομικής στασιμότητας, αλλά αντιθέτως συμπίπτουν με περιόδους κατά τις οποίες η Γερμανία απολαμβάνει υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης από τους ανταγωνιστές της. Αυτός ήταν ο βασικός παράγοντας που προκάλεσε την εποχική συναλλαγματική κρίση το 1992-1993 μετά την ενοποίηση της χώρας όπως επίσης και την αναστάτωση στην ΟΝΕ την περίοδο 2010-11, καθώς η Γερμανία οδηγούσε την ευρωζώνη έξω από την ύφεση του 2009.
Στο πλαίσιο της ευρύτερης ανοδικής πορείας που καταγράφεται διεθνώς στα επιτόκια, με την προσμονή για σταδιακό τερματισμό της ποσοτικής χαλάρωσης από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων έχουν ενισχυθεί σημαντικά τους 6 τελευταίους μήνες. Αυτό ενδέχεται να θέσει πιέσεις και στο κόστος δανεισμού των χωρών της περιφέρειας, που τον τελευταίο χρόνο σημειώνουν μείωση και των δικών τους αποδόσεων.
Οι γερμανικές εκλογές συχνά έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομική πορεία της Γηραιάς Ηπείρου. Συχνά αναβάλλονται δυσάρεστες αποφάσεις για τα επιτόκια και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες μέχρι την επομένη των εκλογών στη Γερμανία. Η ιστορική υποτίμηση του μάρκου το 1969 έγινε μόλις μετά τις εκλογές. Ο καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, με την επανεκλογή του τον Μάρτιο του 1983, προχώρησε σε σημαντική αναδιοργάνωση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος. Με μία ακόμη νίκη Κολ, στις πρώτες εκλογές της ενοποιημένης Γερμανίας το 1990, ακολούθησαν οι υπερβολικές δαπάνες για την ενοποίηση της χώρας, που με τη σειρά τους οδήγησαν άμεσα στην αναστάτωση του 1992-93.
Η Α. Μέρκελ και οι σύμμαχοί της φαίνεται πως βασίζονται στην ανάπτυξη των ΗΠΑ και, αδιαμφισβήτητα, στην ενίσχυση του δολαρίου (που θα βοηθήσει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές, όπως έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 λίγο πριν εφαρμοστεί το ευρώ). Αυτό θα ήταν το αισιόδοξο σενάριο για τα επόμενα δύο χρόνια. Μία πιο νηφάλια εκτίμηση, όμως, είναι πως τα κεφάλαια που εισέρρευσαν τους 12 τελευταίους μήνες στην περιφέρεια θα υπαναχωρήσουν πίσω στον γερμανικό πυρήνα της ευρωζώνης τους επόμενους μήνες, με τον ίδιο τρόπο που οι επενδυτές γύρισαν την πλάτη στις αναδυόμενες οικονομίες. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε η Α. Μέρκελ θα πρέπει να αποδείξει και πάλι ότι διαθέτει ικανότητες διαχείρισης κρίσεων.
*Ο David Marsh είναι πρόεδρος του Official Monetary and Financial Institutions Forumκαι πρώην συντάκτης των Financial Times.
www.estetbroker.blogspot.com Τους επόμενους μήνες, η ρόδινη εικόνα που έχουμε τώρα για τη γερμανική οικονομία, με χαμηλό πληθωρισμό, μικρή ανεργία, χαμηλά επιτόκια και λογικό ρυθμό ανάπτυξης, ενδέχεται να μετατραπεί σε λιγότερο ευνοϊκό περιβάλλον. Η τρέχουσα συγκυρία σηματοδοτεί τη χρυσή εποχή της Α. Μέρκελ. Από τώρα και στο εξής όμως, όλα θα γίνουν πιο δύσκολα.
Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι η επικίνδυνη κατάσταση των υπερχρεωμένων κρατών της περιφέρειας και κυρίως της Ελλάδας. Τα μη βιώσιμα επίπεδα χρέους δεν θα αντιμετωπιστούν σημαντικά από την ανομοιόμορφη οικονομική ανάκαμψη που καταγράφεται τώρα στην Ευρώπη. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επιβεβαίωσε ότι η Αθήνα θα χρειαστεί νέα ελάφρυνση χρέους τον επόμενο χρόνο. Αν και υποστήριξε ότι αυτό δεν περιλαμβάνει επίσημη διαγραφή χρέους, θα χρειαστεί να αποφασιστούν ενέργειες για την παράταση των πληρωμών και τη μείωση των επιτοκίων στον υπάρχοντα δανεισμό, όπως επίσης και νέα δάνεια.
Ευρωπαίοι πολιτικοί υποσχέθηκαν ότι θα γίνουν τέτοια βήματα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο πλαίσιο των τυπικών παρατεταμένων διαπραγματεύσεων με τη γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Υπό την πίεση που ασκούν οι αναδυόμενες αγορές, οι οποίες διαμαρτύρονται ότι η Ευρώπη επωφελείται υπερβολικά από τη γενναιοδωρία του ΔΝΤ, η Κρ. Λαγκάρντ είναι πιο εκτεθειμένη για το συγκεκριμένο ζήτημα από ό,τι εκτιμούν αρκετοί.
Υπάρχουν ακόμη και υπαινιγμοί ότι αυτό θα μπορούσε να είναι και λόγος παραίτησης για την ίδια.
Τα δύο τρίτα του κρατικού χρέους των 300 δισ. ευρώ της Ελλάδας ανήκουν πλέον σε θεσμικούς επενδυτές του εξωτερικού, εκ των οποίων ο ευρωπαϊκός μηχανισμός διάσωσης, όπως επίσης και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Κατά συνέπεια, η πιθανή αναδιάρθρωση χρέους θα αφορά για πρώτη φορά ζημίες στα χρήματα των φορολογούμενων πολιτών, άμεσα και έμμεσα (μέσω της ανάγκης να καλυφθούν οι ζημίες που θα υποστούν οι κεντρικές τράπεζες).
Αυτή θα είναι μία εξέλιξη πολύ δυσάρεστη για την κοινή γνώμη στη Γερμανία, την οποία η Α. Μέρκελ προσπάθησε πάση θυσία να υποτιμήσει. Οι άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας που έχουν προσφύγει στον μηχανισμό στήριξης, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα χρειαστούν νέα βοήθεια τον επόμενο χρόνο και μπορεί να ζητήσουν επίσης ελάφρυνση των δανειακών τους υποχρεώσεων.
Η εικόνα κατακερματισμένης ανάπτυξης στην Ευρώπη θα εντείνει τις πιέσεις στη Γερμανία να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο. Δεδομένου ότι έχει διαφοροποιημένο εμπόριο από το οποίο έχει ευνοηθεί πολύ περισσότερο, συγκριτικά με τα άλλα μέλη της ευρωζώνης, η Γερμανία πηγαίνει σχετικά καλά, ενώ οι χώρες της περιφέρειας -των οποίων η εγχώρια ζήτηση από το 2010 συρρικνώνεται ώστε να μειωθούν οι οικονομικές ανισορροπίες- αναδύονται πολύ διστακτικά.
Το μάθημα των τελευταίων δεκαετιών από τα οικονομικά προβλήματα της Ευρώπης είναι πως δεν προκύπτουν σε καιρούς γενικής οικονομικής στασιμότητας, αλλά αντιθέτως συμπίπτουν με περιόδους κατά τις οποίες η Γερμανία απολαμβάνει υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης από τους ανταγωνιστές της. Αυτός ήταν ο βασικός παράγοντας που προκάλεσε την εποχική συναλλαγματική κρίση το 1992-1993 μετά την ενοποίηση της χώρας όπως επίσης και την αναστάτωση στην ΟΝΕ την περίοδο 2010-11, καθώς η Γερμανία οδηγούσε την ευρωζώνη έξω από την ύφεση του 2009.
Στο πλαίσιο της ευρύτερης ανοδικής πορείας που καταγράφεται διεθνώς στα επιτόκια, με την προσμονή για σταδιακό τερματισμό της ποσοτικής χαλάρωσης από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων έχουν ενισχυθεί σημαντικά τους 6 τελευταίους μήνες. Αυτό ενδέχεται να θέσει πιέσεις και στο κόστος δανεισμού των χωρών της περιφέρειας, που τον τελευταίο χρόνο σημειώνουν μείωση και των δικών τους αποδόσεων.
Οι γερμανικές εκλογές συχνά έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομική πορεία της Γηραιάς Ηπείρου. Συχνά αναβάλλονται δυσάρεστες αποφάσεις για τα επιτόκια και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες μέχρι την επομένη των εκλογών στη Γερμανία. Η ιστορική υποτίμηση του μάρκου το 1969 έγινε μόλις μετά τις εκλογές. Ο καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, με την επανεκλογή του τον Μάρτιο του 1983, προχώρησε σε σημαντική αναδιοργάνωση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος. Με μία ακόμη νίκη Κολ, στις πρώτες εκλογές της ενοποιημένης Γερμανίας το 1990, ακολούθησαν οι υπερβολικές δαπάνες για την ενοποίηση της χώρας, που με τη σειρά τους οδήγησαν άμεσα στην αναστάτωση του 1992-93.
Η Α. Μέρκελ και οι σύμμαχοί της φαίνεται πως βασίζονται στην ανάπτυξη των ΗΠΑ και, αδιαμφισβήτητα, στην ενίσχυση του δολαρίου (που θα βοηθήσει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές, όπως έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 λίγο πριν εφαρμοστεί το ευρώ). Αυτό θα ήταν το αισιόδοξο σενάριο για τα επόμενα δύο χρόνια. Μία πιο νηφάλια εκτίμηση, όμως, είναι πως τα κεφάλαια που εισέρρευσαν τους 12 τελευταίους μήνες στην περιφέρεια θα υπαναχωρήσουν πίσω στον γερμανικό πυρήνα της ευρωζώνης τους επόμενους μήνες, με τον ίδιο τρόπο που οι επενδυτές γύρισαν την πλάτη στις αναδυόμενες οικονομίες. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε η Α. Μέρκελ θα πρέπει να αποδείξει και πάλι ότι διαθέτει ικανότητες διαχείρισης κρίσεων.
*Ο David Marsh είναι πρόεδρος του Official Monetary and Financial Institutions Forumκαι πρώην συντάκτης των Financial Times.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου