Οι 10 σκόπελοι στην ανάπτυξη

Στην πρόσφατη έκθεση του ΙΟΒΕ καταγράφηκε εμφανώς η ανησυχία για την απειλή καθήλωσης της ελληνικής οικονομίας μελλοντικά σε πολύ χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, καθώς η ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση συμπιέζονται ασταμάτητα, ενώ η έλλειψη μεταρρυθμίσεων στερεί τις εξαγωγές και τις επενδύσεις από την αναγκαία για την έξοδο από την κρίση δυναμική.

Την απουσία αναπτυξιακής δυναμικής, την οποία επανειλημμένα έχουμε επιχειρήσει να εξηγήσουμε αποδίδοντας το μέρος που της αναλογεί στη μνημονιακή οικονομική πολιτική, θα κωδικοποιήσουμε εδώ εστιάζοντας στα βασικά διαρθρωτικά εμπόδια στα οποία προσκρούει.

1 Ανισότητα και ανάπτυξη

Η αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας στην οικονομία από τη μείωση των μισθών και την αύξηση της φορολογίας στα μεσαία εισοδήματα, εξέλιξη που οδηγεί σε συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, είναι αντιστρόφως ανάλογη της μακροχρόνιας ανάπτυξης. Η στατιστική συσχέτιση έχει τεκμηριωθεί από πολλές μελέτες. Οσον αφορά την Ελλάδα, ο συντελεστής εισοδηματικής ανισότητας Gini έχει ανέλθει στο δεύτερο υψηλότερο σκαλοπάτι (35 από 32,9 που ήταν το 2010) μετά τη Λετονία στην Ευρώπη. Επίσης, το μερίδιο διαθέσιμου εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού προς το αντίστοιχο του φτωχότερου 20% ήταν στην Ελλάδα 6,6 φορές μεγαλύτερο το 2012 (όταν το 2010 ήταν μόλις 5,6 φορές), επίδοση ανισότητας κορυφαία στην Ευρώπη. 2 Απο-μόχλευση και ανάπτυξη

Η ταυτόχρονη απο-μόχλευση (de-leveraging) του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που επιχειρείται, και η οποία αναμένεται να διαρκέσει πολλά χρόνια ακόμη, καθώς το συσσωρευμένο χρέος και στους δύο τομείς της οικονομίας είναι πάνω από το 100% του ΑΕΠ, συρρικνώνει σε μακροχρόνια βάση τη ζήτηση της οικονομίας και συνεπώς ενισχύει τη διατήρηση της ύφεσης. Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες, μάλιστα, το σύνολο των χρεών (ιδιωτικών και Δημοσίου) προς το ΑΕΠ αυξήθηκε ή έμεινε σταθερό από το 2008-2009 ώς σήμερα. Στην περίπτωση δε της Ελλάδας, το μεν δημόσιο χρέος εκτινάχθηκε από 130% το 2009 σε 176% το 2013, το δε ιδιωτικό χρέος αυξήθηκε από 122,7% σε 130,3%, αντίστοιχα. Οι υποχρεώσεις αυτές βαραίνουν ασφυκτικά στην πλάτη μιας οικονομίας που παλεύει να ανακάμψει.

3 Αποταμίευση και ανάπτυξη

Η μείωση των εισοδημάτων καθώς και η αυξημένη φορολογική επιβάρυνση, η οποία εκτιμάται ότι θα διαρκέσει πολλά χρόνια, ώστε να εκπληρώνεται η υποχρέωση του ισοσκελισμένου ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης, οδηγούν σε μηδενική ή και αρνητική αποταμίευση των νοικοκυριών. Απόδειξη είναι η συνεχιζόμενη απώλεια 61 δισ. τραπεζικών καταθέσεων των νοικοκυριών από το Δεκέμβριο του 2009 ώς τον Αύγουστο του 2013. Συνεπώς, η δυνατότητα δημιουργίας νέων εγχώριων καταθέσεων, ικανών να χρηματοδοτήσουν τη μακροχρόνια ανάκαμψη και τις επενδύσεις μέσω του τραπεζικού συστήματος θα είναι για πολλά χρόνια περιορισμένη.

4 Ζήτηση και ανάπτυξη

Η οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα νέο έλλειμμα, την ελλιπή ζήτηση, καθώς το παραγωγικό κενό (η διαφορά μεταξύ πραγματικού ΑΕΠ και δυνητικού προϊόντος) της οικονομίας το 2013 είναι περίπου -12%. Με δεδομένο ότι η ιδιωτική κατανάλωση καθώς και η δημόσια κατανάλωση θα συνεχίσουν να μειώνονται, θα πρέπει να αντικατασταθούν από την αύξηση των υπολοίπων συντελεστών της ζήτησης, δηλαδή των επενδύσεων και των εξαγωγών, διαδικασία χρονοβόρα, καθώς θα χρειαστεί πλήρης αναδιάρθρωση της οικονομίας εκθέτοντάς τη συγχρόνως πολύ περισσότερο στις διακυμάνσεις και αναταράξεις των διεθνών αγορών.

5 Κοινωνική ασφάλιση και ανάπτυξη

Το ύψος των συντάξεων που παρέχει ο πρώτος πυλώνας (σύστημα κοινωνικής ασφάλισης) έχει πλέον περιοριστεί σημαντικά, εγείροντας θέμα επάρκειας, και θα οδηγήσει μαθηματικά στο μέλλον στην αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων κάτω από το όριο της φτώχειας. Συνεπώς το ασφαλιστικό σύστημα θα αποτελεί μακροχρονίως ένα ακόμα πρόβλημα της οικονομίας και θα λειτουργεί ανασταλτικά στην προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας.

6 Ανεργία και ανάπτυξη

Το πρόβλημα της ανεργίας έχει χειροτερεύσει σημαντικά, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, καθώς έχει αυξηθεί δραματικά το ποσοστό της μακροχρόνιας ανεργίας και της ανεργίας των νέων, απαξιώνοντας τη συσσωρευμένη τεχνογνωσία που αποκτήθηκε με εκπαίδευση και εμπειρία. Οι εξελίξεις αυτές θα έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας, στην αντιμετώπιση του ασφαλιστικού προβλήματος και στην ανάσχεση του αριθμού των οικογενειών που θα οδηγούνται κάτω από το όριο της φτώχειας.

7 Ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών και ανάπτυξη

Η μακροχρόνια διατήρηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών σε χαμηλά επίπεδα προϋποθέτει την αντιμετώπιση των χρόνιων δομικών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας που επιβαρύνουν το εξωτερικό ισοζύγιο, όπως η ενεργειακή εξάρτηση, η χαμηλή τεχνολογική εξειδίκευση, το υψηλό εισαγωγικό περιεχόμενο των εξαγωγών και η περιορισμένη παραγωγική βάση σε σχέση με την εγχώρια ζήτηση.

8 Brain drain και ανάπτυξη
Η διαρροή εγκεφάλων (brain drain) από την Ελλάδα, η οποία επιταχύνθηκε τα τελευταία χρόνια λόγω της αύξησης της ανεργίας, στερεί από τη χώρα εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, το οποίο είναι απαραίτητο για την οικονομική ανάπτυξη. Το επιστημονικό προσωπικό, το οποίο εκπαιδεύτηκε στη χώρα με πόρους που επένδυσε στο ανθρώπινο κεφάλαιο το ελληνικό κράτος, θα προσφέρει τις υπηρεσίες του σε άλλα κράτη. Οι αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη θα είναι μακροχρόνιες.

9 Collateral και ανάπτυξη

Βασική προϋπόθεση για τη χορήγηση τραπεζικών δανείων προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά αποτελεί η εμπορική αξία των υποθηκών (collaterals), δηλαδή του ακινήτου. Σύμφωνα με τους τραπεζικούς όρους που ισχύουν μετά την κρίση, οι τράπεζες καλύπτουν πλέον το 75% της αξίας του ακινήτου για τη χορήγηση δανείου. Η σημαντική συνεπώς πτώση της αξίας των ακινήτων (31% από το 2008 ώς τα μέσα του 2013 στην Ελλάδα) θα οδηγήσει και σε λιγότερα χορηγούμενα δάνεια και σε μικρότερα σε μέγεθος δάνεια, εξέλιξη η οποία θα έχει αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη της οικονομίας.

10 Διαφθορά και ανάπτυξη

Οι σχέσεις διαπλοκής του πελατειακού κράτους με τις εξαρτημένες από αυτό (βλ. κοινοτικούς πόρους) επιχειρήσεις έχει διογκώσει με το απόστημα της διαφθοράς την ελληνική γραφειοκρατία, παρεμποδίζοντας ή και απωθώντας την προσέλκυση επενδύσεων στη χώρα.

Σύμφωνα με το πόρισμα έρευνας της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, που προ ημερών κοινοποιήθηκε: «Στα 14 δισ. ευρώ ετησίως εκτιμάται το κόστος της διαφθοράς στην Ελλάδα, θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνον το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας, αλλά και ολόκληρη τη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που καταβάλλεται για έξοδο από την κρίση». Υπολογίζεται πως η διαφθορά ανεβάζει τουλάχιστον κατά 10% το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων, εξανεμίζοντας τα όποια οφέλη έχουν προέλθει από την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους. Η Ελλάδα, σύμφωνα με το Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς (CPI), κατατάσσεται στην 94η θέση, επί συνόλου 196 χωρών και η θέση αυτή είναι η χειρότερη στην Ευρώπη των 28...

Τα παραπάνω οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η πιθανότητα να επιτύχει η ελληνική οικονομία διατηρήσιμη μακροχρονίως ανάπτυξη στο μέλλον είναι πολύ μικρή, αν δεν υπάρξουν δραστικές και ρηξικέλευθες τομές στα μέτωπα αυτά της χρόνιας παθογένειας.

***

Πολ Κρούγκμαν: Καταστροφή η λιτότητα

Πριν από μερικές μέρες, ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν, μιλώντας για την αμερικανική οικονομία, έγραφε για το «παράδοξο της λιτότητας» εξηγώντας πως η εξοικονόμηση πόρων με ψαλίδισμα των δημοσίων δαπανών οδηγεί σε μείωση των επενδύσεων, αντί στην αύξησή τους. Προς επίρρωση του ισχυρισμού του, συνέκρινε σε διάγραμμα τη μεταβολή των πραγματικών επενδύσεων ως προς το μέγεθος των μέτρων λιτότητας ως ποσοστού ΑΕΠ σε διάφορες χώρες την περίοδο 2009-2013 (στοιχεία από IMF Fiscal Monitor, φθινόπωρο 2012). Από την αρνητική συσχέτιση που προέκυπτε, ο Κρούγκμαν συμπέραινε πως η υπερβολική λιτότητα δυσχεραίνει τις επενδύσεις. Επίσης, στο διάγραμμα ξεχώριζε εμφανώς η Ελλάδα, αφού με περικοπές 20% περίπου οι επενδύσεις μειώνονταν 50% με συνέπεια να καταλήγει κανείς πως, αντίθετα με την κυρίαρχη τροϊκανή λογική, ο μόνος τρόπος για να αυξηθούν οι επενδύσεις στην Ελλάδα είναι να σταματήσει η λιτότητα.

Από δική μας διερεύνηση των στοιχείων προκύπτει πως την περίοδο της κρίσης (2007-2013) στην Ελλάδα, η μεν μέση πραγματική αμοιβή ανά απασχολούμενο μειώθηκε 20,3% και η παραγωγικότητα κατά 4,6% αντίστοιχα (η διαφορά τους αποτελεί το όφελος των κερδών), οι δε ακαθάριστες πραγματικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου μειώθηκαν 61,3% το ίδιο διάστημα! Με άλλα λόγια, η άποψη του Κρούγκμαν επιβεβαιώνεται πανηγυρικά στην ελληνική περίπτωση.

Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

Πηγή: enet.gr

www.estetbroker.blogspot.com